Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun[1] (“YEKDEM Kanunu”) Madde 6/B ve 29 Ocak 2021 tarihli ve 3453 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı[2] hükümleri uyarınca yayımlanan Yerli Aksam Yönetmeliği, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim tesislerinde kullanılan aksama uygulanacak yerli katkı fiyatlarına ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Yönetmelik kapsamında özel olarak; (i) yerli aksam destek fiyatı (“YADF”) başvurusunun yapılması, (ii) YADF başvurusunun değerlendirilmesi, yurt içi imalatın denetlenmesi YADF miktarının ve (iii) YADF’den faydalanma süresinin hesaplanması hususları düzenlenmiştir.

Sertifika Uygunluk Belgesinin Düzenlenmesi

YADF’den faydalanmak isteyen üretim tesislerinin başvuru öncesinde Türk Standardları Enstitüsü’nden (“TSE”) geçici veya nihai sertifika uygunluk belgesi almaları gerekmektedir. Bunun için başvuru sahiplerinin, öncelikle TSE veya TS EN ISO/IEC 17065 “Ürün, Proses ve Hizmet Belgelendirmesi Yapan Kuruluşlar için Şartlar” standardına uygun olarak Uluslararası Akreditasyon Forumu ile karşılıklı tanıma anlaşması imzalamış ulusal akreditasyon kurumları tarafından akredite edilmiş kuruluşlardan, başvuru konusu aksam/bütünleyici parçanın uluslararası standartlara veya Türk Standartlarına ve kriterlerine uygunluğunu belirten tip sertifikası ve/veya ürün sertifikası veya birim doğrulama sertifikası ya da bileşen sertifikası temin etmeleri gerekmektedir. Temin edilen sertifikalar, uygunluk denetimi yapılması adına başvuru sahibi tarafından TSE’ye sunulmalıdır. TSE, sunulan ilgili sertifikaların duruma uygunluğu, standart kapsamı, geçerlilik süresi, sertifikayı düzenleyen kurumun akreditasyon durumları gibi hususları değerlendirdikten sonra uygun bulduğu sertifikalar adına Sertifika Uygunluk Belgesi hazırlar.

YADF Başvurusunun Yapılması ve Değerlendirilmesi

YADF’den faydalanmak isteyen üretim tesislerinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına (“Bakanlık”) sunması gereken belgeler ve başvuru süreci Yönetmelik’te düzenlenmiştir.

30 Haziran 2021 tarihinden önce işletmeye giren elektrik üretim tesisleri için yapılacak YADF başvurusu, Yönetmelik Ek-1’deki listede belirtilen aksam/bütünleştirici parçalar üzerinden gerçekleştirilecek iken; 30 Haziran 2021 tarihinden sonra işletmeye girecek elektrik üretim tesisleri için başvurular Yönetmelik Ek-2’deki listede belirtilen aksam üzerinden yapılabilecektir. Başvuru sahibinin, Yönetmelik Ek-5’te bulunan başvuru dilekçesinin Yönetmelik Madde 7’de sayılan belgelerle birlikte içinde bulunulan yılın en geç 1 Aralık tarihine kadar Bakanlığa teslim etmesi gerekmektedir.

İlgili bilgi ve belgeler yalnızca başvuru sırasında değil, başvuru onaylandıktan sonraki süreçte meydana gelen değişikliklerde de önem arz etmektedir. YADF’den faydalanmakta olan elektrik üretim tesisleri; kapasite artışı, modernizasyon, yenileme, değişim veya kısmi kabuller ile işletmeye girecek yeni ünitelerin olması durumunda da Bakanlığa yeni ünitelere ilişkin ek belgeleri sunmakla yükümlüdür. Aynı şekilde aksamın/bütünleyici parçaların hasar görmesi sonucunda değişimi veya tadilatı durumunda buna ilişkin tüm bilgi ve belgelerin en geç 6 ay içinde Bakanlığa sunulması gerekmektedir.

Bakanlığa sunulan belgelerde, yanıltıcı bilgi ve/veya belge verildiğinin ve bu bilgi ve belgeler ile YADF’den faydalanıldığının tespit edilmesi halinde başvuru sahibi YADF’den faydalanamayacak ve YEKDEM Yönetmeliği kapsamında kendisine yapılan ödemeleri faiziyle geri ödeyecektir.

Bakanlık, başvuru belgelerinde bir eksiklik olmaması halinde başvuru kontrollerinin sonucunu başvurunun yapılması tarihinden sonraki on gün içinde başvuru sahibine ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’na (“EPDK”) bildirir. EPDK’ya yapılan bildirimi takip eden 180 gün içinde ilgili elektrik üretim tesisi yerinde denetlenir. Denetimde aksamın/bütünleştirici parçaların herhangi birinde uygunsuzluk tespit edilmesi veya tutanağın olumsuz düzenlenmesi halinde başvuru sahibi, ilgili aksam/bütünleştirici parça için YADF’den faydalandırılmaz.

Denetimler

Yönetmelik Madde 4 kapsamında, YADF’den faydalanmak isteyen başvuru sahibi, kendisine ait elektrik üretim tesislerinde kullanılacak aksamın/bütünleştirici parçaların planlanan imalat programlarını Bakanlığına sunmalıdır. Yerli aksam tespit heyeti, söz konusu aksam/bütünleştirici parçalar üzerinde, başvurucu YADF’den faydalanmaya başlamadan önce de denetimler gerçekleştirebilecektir.

Yönetmelik, yerinde denetim yapılması ve imalat süreçleri ile elektrik üretim tesislerinde inşaat ve/veya montaj yapılması nedeniyle yerinde denetim yapılamaması hallerini ayrı ayrı düzenlemiştir. YADF’den faydalanmakta olan başvuru sahipleri; Denetime ilişkin esaslara etki edeceğinden bahisle modernizasyon, yenileme ve değişim işlemlerinde aksamın/bütünleştirici parçanın imalat sürecini ve elektrik üretim tesisine montajını başlangıç aşamasında Bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülüğe aykırı davranan başvuru sahipleri, ilgili aksam/bütünleştirici parça için YADF’den faydalanamayacak ve YEKDEM Yönetmeliği[3] uyarınca kendilerine yapılmış olan ödemeler faizi ile birlikte geri alınacaktır.

YADF’nin Hesaplanması ve Faydalanma Süresi

30 Haziran 2021 tarihinden önce işletmeye girecek ve YADF’den faydalanmak isteyen başvuru sahiplerine Yönetmelik Ek-1’de belirtilen liste uyarınca elektrik üretim tesisi bazında ve ABD Doları cent/kWh üzerinden ödenecek fiyatların belirlenmesinde çeşitli faktörler göz önünde bulundurulacaktır. Bu faktörler; (i) bütünleştirici parçanın aksam içindeki oranı, (ii) aksam içerisinde yerli imal edilen bütünleştirici parça sayısı ve (iii) ilgili aksama ait YEKDEM Kanununun II sayılı cetvelindeki katkı fiyatı olarak listelenebilir..

30 Haziran 2021 tarihinden sonra işletmeye girecek ve YADF’den faydalanmak isteyen üretim tesislerine ödenecek YADF ise Türk Lirası kuruş/kWh üzerinden belirlenecektir. Fiyatın hesaplanmasında Yönetmelik Ek-2’de belirtilen ilgili tesis türlerine göre düzenlenen aksamın puanı, aksam sayısı ve 3453 sayılı Cumhurbaşkanı Kararında yer alan ilgili tesis türlerine göre düzenlenen yerli katkı fiyatı göz önünde bulundurulur.

YADF, aynı aksam/bütünleştirici parçalar dikkate alınarak tüm üniteler için ayrı ayrı hesaplanır.

Başvuru sahipleri, YADF’den elektrik üretim tesislerinin ilk işletmeye giriş tarihinden itibaren 5 yıl süresince, takvim yılı bazında ve EPDK tarafından belirlenen son döneme kadar faydalandırılır.

Yönetmelik ile Getirilen Değişiklikler

Yönetmelik ile yurt içi imalatın denetlenmesi yetkisi yerli aksam tespit heyetine verilmiş ve yurt içi imalatın denetlenmesi usulüne ilişkin hükümler detaylandırılmıştır. Ayrıca YADF başvurusu için sunulması gereken belgeler yeniden düzenlenmiş, başvuru sürecinde ve sonrasında yerli aksam/bütünleyici parçalarda hasar veya modernizasyon gibi sebeplerle meydana gelebilecek değişikliklerin söz konusu olması halinde sunulması gereken bilgi ve belgeler belirlenmiştir.

Yönetmelik, 29752 sayılı Yönetmelikte olmayan bir düzenleme ile TSE tarafından verilecek Sertifika Uygunluk Belgesini geçici ve nihai olarak ikiye ayırmış, bu sayede temel teknoloji veya tip yönünden ilk defa imalatı gerçekleştirilmiş olan ancak belgelendirme işlemleri henüz tamamlanmamış aksam/bütünleştirici parçalar için başvuru sahiplerinin TSE’den geçici Sertifika Uygunluk Belgesi almalarının önü açılmıştır. Bu düzenleme sayesinde belgelendirme işlemleri bitmemiş olan başvuru sahipleri başvurularını kolaylıkla tamamlayabilecek ve nihai Sertifika Uygunluk Belgelerini YADF’ye hak kazandıktan sonra alabileceklerdir.

Son olarak Yönetmelik, YADF başvurularında dikkate alınacak olan teknik hususları da 30 Haziran 2021’den önce işletmeye girmiş ve 30 Haziran 2021’den sonra işletmeye girecek olan tesisler için ayrı ayrı olmak üzere yeniden düzenlemiştir.

Sonuç

Bakanlık, yayım tarihinde yürürlüğe giren Yönetmelik ile YADF başvurularına ilişkin usul ve esaslar, başvuru öncesinde ve sonrasında takip edilmesi gereken adımlar, iç imalat denetimleri ve YADF‘nin hesaplanması ve uygulama süresine ilişkin hususlar detaylı bir şekilde tekrar düzenlenmiştir. Yönetmelik kendinden önce gelen Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Yerli Aksamın Desteklenmesi Hakkında Yönetmeliğe kıyasla özellikle fiyatların hesaplanması ve Bakanlığın denetimi ile ilgili hükümlerde yenilikler ve değişiklikler getirmiştir.