Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (“TENMAK”) Proje Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik[1] (“Proje Destek Yönetmeliği”) ve Nükleer Tesisler, Radyasyon Tesisleri ve Radyoaktif Atık Tesislerinde Yönetim Sistemi Yönetmeliği[2] (“Yönetim Sistemi Yönetmeliği”) ile getirilen düzenlemeler aşağıda incelenmiştir.

Proje Destek Yönetmeliği

Proje Destek Yönetmeliği TENMAK tarafından enerji, maden, iyonlaştırıcı radyasyon, parçacık hızlandırıcıları, nükleer, bor ve nadir toprak elementleri ile ilgili bilim ve teknoloji alanlarında yapılacak olan projelere hibe, teşvik, destek verilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacı ile yürürlüğe koyulmuştur.

Proje Destek Yönetmeliği ile TENMAK, aşağıdaki projelere yönelik tek başına veya ulusal ve uluslararası kuruluşlar ile ortak destek programları oluşturmaya yetkili kılınmıştır:

a) Yeni bilimsel bilgi, yorum ve yöntemlerin üretilmesine yönelik araştırma projeleri;

b) Kamu kurum ve kuruluşlarınca talep edilen stratejik kamu projeleri;

c) Araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerine katkı sağlamak amacıyla kurulacak ağ ve ortamlar;

ç) Araştırma ve geliştirme çalışmaları sonucu ortaya çıkan ürün ve/veya teknolojilere ilişkin üretim ve pazarlama süreçlerinin geliştirilmesine yönelik projeler.

TENMAK, destek programları için proje çağrılarını yapar, proje başvurularının formatını belirler, başvuruları alır ve değerlendirir. Projelerin ilerlemesi, projenin yöneticisi veya yürütücüsü tarafından hazırlanan ve TENMAK’a sunulan raporlar ile belgelenir.

Proje Destek Yönetmeliği kapsamında desteklenen projelere TENMAK bütçesinden ödemeler yapılacak, belli gider kalemleri TENMAK bütçesinden karşılanacak, proje bütçeleri ve harcamaları TENMAK’ın mali denetimine tabi olacaktır.

Dikkat çekilmesi gereken ilginç bir nokta olarak, projelerde üretilen her türlü fikrî ve sınai hakların tamamı, proje sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadığı hallerde TENMAK’a ait olacaktır. TENMAK, bu fikri ve sınai haklardan elde edilecek gelirin en fazla yüzde ellisini bu fikri ve sınai ürünü geliştirenler ile paylaşabilir.

Yönetim Sistemi Yönetmeliği

Nükleer Düzenleme Kurumu (“NDK”) tarafından çıkarılan Yönetim Sistemi Yönetmeliği ile, nükleer tesis, radyasyon tesisi veya radyoaktif atık tesisi kuran, işleten, kapatan ve devreden çıkaran kuruluşlar (“Kuruluş”) için bir yönetim sistemi oluşturulması amaçlanmıştır.

Mevzubahis yönetim sisteminin amacı, güvenlik politikalarının oluşturulması, güvenliğin sağlanmasına ilişkin bir kültürün oluşturulması ve bu esnada çevre ve sağlık, unsurlarına da odaklanılmasıdır.

Yönetim sistemi kapsamında, ticari hedeflerden dolayı güvenlikten ödün verilmemesi şarttır. Kuruluş bünyesindeki bütün şubeler diğer ticari amaçlarıyla uyumlu ve ölçülebilir güvenlik hedefleri (üçüncü taraflar ile etkileşim de dahil)  oluştururlar. Yönetim sisteminin dokümantasyonu da Yönetim Sistemi Yönetmeliğine düzenlenmiştir. Kuruluş bünyesindeki tüm şubeler, güvenliğe ilişkin performansın artırılmasına ve sorunların giderilmesine ilişkin faaliyette bulunur. Kuruluşun üst yönetimi bu faaliyetleri kuruluş çapında takip ederek sonuçları NDK’ya sunar. NDK, yönetim sistemini denetim ve gözetime tabi tutmaya ve tespit ettiği eksiklikleri en kısa zamanda giderilmek üzere Kuruluşa bildirmeye yetkilidir.

Kuruluş içinde güvenliğin sağlanması için uygulanan önlemler NDK’nın belirlediği kalite temin standartlarına tabi olacaktır.

Yönetim Sistemi Yönetmeliği kapsamında Kuruluş, nükleer tesisin ve radyoaktif atık tesisinin yapı, sistem ve bileşenlerine ilişkin her türlü tasarım ve tanımlayıcı bilgiyi içerecek bir konfigürasyon sistemi kurmakla yükümlüdür.

Nükleer Düzenleme Kanunu[3] ve Yönetim Sistemi Yönetmeliği hükümlerine aykırılık halinde NDK’nın idari ceza uygulama yetkisi mevcuttur.

Sonuç

Proje Destek Yönetmeliği ile araştırma ve teknoloji geliştirme projelerine verilecek destekler düzenlenmiştir. TENMAK bu projelere mali destek sunmanın yanı sıra, bu projeler üzerinde gözetim yetkisine sahip olacaktır.

Yönetim Sistemi Yönetmeliği ile nükleer ve radyoaktif faaliyetlerde güvenlik ve emniyet için gerekli yönetim sisteminin kurulmasına ve işletilmesine ilişkin esaslar belirlenmiştir. Radyoaktif ve nükleer tesisleri işleten Kuruluşlar, kendi bünyelerinde güvenliğe öncelik veren ve güvenliği sağlayan bir yönetim sistemini kuracak, sürdürecek ve sürekli işletecektir.