Gerek enerji alanında dışa bağımlılığının azaltılması gerekse de sürdürülebilir bir gelecek kurulması için, yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretimi, erişilebilir ve temiz bir kaynak olması nedeniyle önemli bir rol oynamaktadır. Değişiklik Kanunu gerekçesinde de[1] ifade edildiği üzere; enerjinin nihai tüketiciye sürekli, sürdürülebilir, çevre ile uyumlu, kaliteli ve en düşük maliyetlerle arzı ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının azami seviyeye ulaştırılması amaçlarının gerçekleşmesi amacıyla, Değişiklik Kanunu ile YEK Kanunu’nda önemli değişiklikler yapılmıştır. Başlıca değişiklikler lisanslı ve lisanssız elektrik üretim tesislerine uygulanacak destekleme fiyatları ve diğer usul ve esaslar, 30 Haziran 2021’den sonra işletmeye girecek olan elektrik üretim tesisleri için uygulanacak YEK Destekleme Mekanizması (“YEKDEM”) fiyatları ve YEKDEM’e tabi olmak isteyen elektrik üretim tesislerine yönelik yükümlülükler hakkında gerçekleşmiştir.

YEK Kanunu’ndaki Değişiklikler

1. Kapsam Değişiklikleri

YEK Kanunu’nda yer alan tanımlarda yanlış anlaşılmaya yol açabilecek tanımların düzeltilmesi, kurumlarının isminin güncel isimlerini yansıtması ve mükerrer düzenlemelerin kaldırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla YEK Kanunu’nda artık kullanılmayan Maden ve Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, tanımlardan çıkartılmış, Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü’ne yapılan atıflar ise, güncel değişikliklere uygun olarak Enerji İşleri Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir.

Buna ek olarak, “biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı dâhil)” ayrı bir yenilenebilir enerji kaynağı olmaktan çıkartılmış olup; çöp gazları, biyokütle kaynakları arasında, alt bir kaynak türü olarak yeniden düzenlenerek, daha yalın bir tanım elde edilmiştir. Ancak, bu değişiklik neticesinde, gıda ve yem değeri olan tarımsal atıklar ile endüstriyel odunlar biyokütle tanımından ve dolayısıyla da YEK Kanunu kapsamından çıkartılmıştır. Bu nedenle de, bundan böyle gıda ve yem değeri olan tarımsal atıklar ile endüstriyel odunlar YEK Kanunu kapsamında yer almayacaktır.

Ayrıca tanımlarda yapılan değişiklikler ile YEK toplam bedeli tanımına eklenen ibare ile YEKDEM bedellerinin Türk Lirası üzerinden belirleme imkanı tanınmıştır. 

2. 2020 Sonrası Dönem için YEKDEM Uygulamaları

Elektrik piyasasında uzun süredir merak edilen hususlardan bir tanesi, 2020 sonrası dönemde YEKDEM mekanizmasının yenilenebilir enerji santralleri için nasıl uygulanacağıydı. Değişiklik Kanunu ile bu hususlar açığa kavuşturulmuş olup, her ne kadar kesin destek miktarları henüz belli olmasa da, piyasa katılımcıları için daha net bir yol haritası ortaya konulmuş durumdadır.

Yürürlükte olan ve 30 Haziran 2021 tarihine kadar işletmeye geçecek olan santraller için geçerli YEKDEM mekanizması uyarınca, 30 Haziran 2021 tarihine kadar işletmeye geçen yenilebilir enerjiye dayalı elektrik üretim santralleri, işletmeye girdikten sonraki 10 yıllık süre boyunca YEK Kanununun 1 numaralı ekinde yer alan destekleme fiyatlarından ve 5 yıllık süre boyunca da, YEK Kanununun 2 numaralı ekinde yer alan yerli aksam katkı fiyatlarından yararlanma hakkını haizdiler.

Değişiklik Kanunu ise, 30 Haziran 2021 sonrası dönemin yol haritasını aşağıdaki şekilde çizmiş bulunmaktadır:

• 30 Haziran 2021 sonrası işletmeye geçecek olan yenilenebilir enerji santralleri de YEKDEM’den faydalanmaya devam edecek olup, destekleme fiyatları ve destek süresi Cumhurbaşkanı’nca belirlenecektir. Söz konusu destekleme fiyatı Türk Lirası cinsinden belirlenecek olup, mevcut destekleme fiyatlarından daha yüksek olmayacaktır.


• Yerli aksam katkısı da 30 Haziran 2021 tarihinden sonra işletmeye girecek yenilenebilir enerji santralleri için uygulanmaya devam edecektir. Destekleme fiyatına paralel olarak, söz konusu katkı bedellerinin miktarı ve süresi de, Türk Lirası cinsinden ve mevcut katkı bedellerini geçmemek üzere Cumhurbaşkanınca belirlenecektir.

Getirilen yeni düzenlemedeki en önemli gelişmelerden bir tanesi de lisanssız elektrik üretim santrallerinin 10 yıllık destekleme dönemi sonundaki durumudur. Zira, bugüne kadar lisanssız elektrik üretim santrallerinin 10 yıllık destekleme dönemi sonunda nasıl faaliyet gösterecekleri hususunda bir boşluk bulunmaktaydı. Değişiklik Kanunu ile bu boşluk giderilmiş olup, lisanssız elektrik üretim tesisleri için söz konusu 10 yıllık sürenin bitimi ile faydalanabilecekleri iki seçenek getirmiştir:

• Lisans alarak, piyasada faaliyetlerine devam etmek - bu durumda lisans dönemi boyunca piyasada oluşan saatlik piyasa takas fiyatının %15’i YEKDEM katkı payı olarak ödenecektir; ya da


• Lisanssız olarak faaliyetlerine devam etmek – bu durumda ihtiyaç fazlası elektriği sisteme vermeye devam edecek olup, sisteme verilen bu elektrik için ödenecek olan fiyatlar, piyasa takas fiyatını geçmemek üzere Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecektir.

Bir sonraki takvim yılında YEKDEM’e tabi olmak isteyen elektrik üretim tesisleri için başvuru tarihine ilişkin ibarede değişiklik yapılmış, her yıl 31 Ekim’de yapılması öngörülen başvuru tarihi, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (“EPDK”) belirleyeceği bir tarih olarak değiştirilmiştir. Buna mukabil, EPDK 3 Aralık 2020 tarih ve 9760 sayılı kararı[2] ile söz konusu tarihi 2021 yılı YEKDEM başvuruları için 21 Aralık 2020 olarak belirlemiştir.

Ayrıca, YEK Kanunu’na ekli I sayılı cetvelde hidroelektrik üretim tesisleri için belirlenmiş olan fiyatlardan nehir tipi veya rezervuar alanı on beş kilometrekarenin altında olan hidroelektrik üretim tesisleri ile dalga, akıntı ve gel-git enerjisine dayalı dayalı elektrik üretim tesislerinin faydalanabileceğine dair bir düzenleme getirilerek, YEKDEM’den faydalanabilecek olan hidroelektrik tesislerinin kapsamı genişletilmiştir.

3. Lisanssız Santraller için Yeni YEKDEM Fiyatları

Değişiklik Kanunu ile 10 Mayıs 2019 tarihinden sonra bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu almaya hak kazanan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim santrallerinin tabi olacağı YEKDEM destekleme fiyatları belli olmuştur. Buna göre söz konusu santrallerin 10 yıl süre ile alacağı destekleme fiyatı, EPDK tarafından TL kuruş/kWh olarak ilan edilen kendi abone grubuna ait perakende tek zamanlı aktif enerji bedeli olacaktır. Söz konusu santraller için mevzuatta yer alan boşluk böylece giderilmiştir.

4. Üretim tesislerinin kira, izin ve irtifak indirimleri

30 Haziran 2025 tarihine kadar işletmeye girecek olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin, ulaşım yollarının ve enerji nakil hatlarının izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izni bedellerine uygulanan yüzde seksen beş oranındaki indirim, yatırım ve işletme döneminin ilk on yılında uygulanıyor iken değişiklik ile lisans tarihinden itibaren on yıl boyunca uygulanacağı belirtilmiştir.

5. Yarışmalara ilişkin düzenlemeler

Yapılan kapasite yarışmaları kapsamında sıfır veya sıfırdan küçük teklif fiyat verilmesi YEKDEM’e katılınmayacağı beyanı anlamı taşımakta ve 2 Aralık 2020 tarihinden önceki mevzuat uyarınca YEKDEM’den faydalanılmaması da yerli katkı payından faydalanılamayacağı anlamına gelmektedir. Yarışma şartlarının değiştirilmemesi amacıyla Kanun ile eklenen Geçici 7. madde uyarınca 2 Aralık 2020 tarihinden önce yapılan yarışmalar kapsamında sıfır veya sıfırdan küçük teklif fiyatı ile kapasite tahsis edilen tüzel kişilerin, yerli katkı fiyatlarından faydalanamayacağı açıkça hüküm altına alınmıştır. Böylelikle, söz konusu yarışmaların pratik sonucu olan durum, mevzuatla da teyit edilmiş olmaktadır.

Değişiklik Kanunu ile YEK Kanunu’na eklenen Geçici 8. Madde uyarınca, 12 Mayıs 2014 ile 30 Mayıs 2015 tarihleri arasında yapılan güneş enerjisine dayalı ön lisans başvurularına ilişkin yarışmalar Türk Lirası cinsinden en yüksek katkı payı esasına sahip yarışmalar olduğundan, usulünce ön lisansını almış ancak henüz işletmeye girmemiş santrallerin, 31 Aralık 2020 tarihine kadar işletmeye girmeseler dahi, işletmeye girdikleri tarihten itibaren yarışma sürecinde teklif ettikleri katkı paylarını ilgili mevzuat kapsamında ödeyeceği belirtilmiştir.

Benzer şekilde, 15 Şubat 2011 ile 13 Eylül 2011 tarihleri arasında yapılan rüzgar enerjisine dayalı lisans başvurularına ilişkin yarışmalar kapsamında teklif veren katılımcılar da, 31 Aralık 2020 tarihinden sonra işletmeye girecek olsalar dahi, teklif edilen katkı paylarını TEİAŞ[3]’a ödemekle yükümlü olacaklardır. Söz konusu hüküm ile bu tarihlerde verilen tekliflerin, mevcut YEKDEM sisteminin sona ermesinden sonra da geçerli olup olmayacağına dair belirsizlik giderilmiş bulunmaktadır.

Sonuç

YEK Kanunu’nda yapılan değişiklikler sonucunda 2020 sonrası dönem ile ilgili birçok belirsizlik ortadan kalkmış bulunmaktadır. Piyasada uzun süredir beklendiği üzere, 2020 sonrası dönemde uygulanacak olan YEKDEM fiyatları Türk Lirası cinsinden belirlenecek olup, bu sayede YEKDEM fiyatlarını karşılamakla yükümlü piyasa oyuncuları üzerindeki kur yükünün azaltılması hedeflenmektedir.

YEKDEM sisteminin geri kalan detayları, Cumhurbaşkanı ve EPDK tarafından ilgili ikinci mevzuatın yayımlanması sonunda belli olacaktır.