Yenilenebilir enerjinin yatırımcı gözündeki çekiciliğinin artırılması amacıyla yürürlüğe girmiş bir teşvik politikası olan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destek Mekanizması (“YEKDEM”), 2005 yılında 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (“YEK Kanunu”)[1]  ile yürürlüğe girmiştir.

Bu kapsamda, 18 Mayıs 2005 ile 30 Haziran 2021 tarihleri arasında işletmeye girmiş/girecek olan tesislere ödenecek olan alım garantisi fiyatları ve yerli ekipman katkı fiyatları YEK Kanununda düzenlenmiştir.

Bu tarihlerden sonra uygulanacak fiyatlar ve bunların uygulama sürelerini düzenleme yetkisi ise 2 Aralık 2020 tarihinde YEK Kanunu Madde 6 ve Madde 6/B’de yapılan değişiklikler[2] ile Cumhurbaşkanına verilmiştir. Bu doğrultuda Karar ile yeni YEKDEM ve yerli katkı fiyatları Amerikan Dolarından Türk Lirasına çevrilmiş olup, söz konusu fiyatların geçerli olacağı süreler belirlenmiştir.

Fiyatlar ve uygulama süreleri

1 Temmuz 2021 tarihine kadar işletmeye girmiş veya girecek üretim tesisleri için YEK Kanununda Amerikan Dolarına göre belirlenmiş fiyatlar geçerli olmaya devam edecektir. 1 Temmuz 2021 ile 31 Aralık 2025 tarihleri arasında işletmeye girecek YEK belgeli üretim tesislerine, işletmeye girmelerinden itibaren 10 yıl boyunca uygulanacak olan YEKDEM alım fiyatları ise Karar bünyesinde şu şekilde tespit edilmiştir:

• Hidroelektrik üretim tesisleri için kilovatsaat başına 0,40 TL;


• Rüzgar ve güneş enerjisine dayalı üretim tesisleri için kilovatsaat başına 0,32 TL;


• Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisleri için kilovatsaat başına 0,54 TL,


• Biyokütleye dayalı üretim tesislerinde;

• Çöp gazı veya atık lastiklerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen kaynaklar için kilovatsaat başına 0,32 TL;


• Biyometanizasyon için kilovatsaat başına 0,54 TL;


• Termal bertaraf için kilovatsaat başına 0,50 TL.

Ayrıca söz konusu destekleme fiyatlarının, 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren ve ilki 1 Nisan 2021’de gerçekleşecek olmak üzere üç ayda bir Karar’ın 2 numaralı ekinde yer alan formül ışığında, (i) bir önceki YEKDEM ödemesi; (ii) geçmiş aylardaki üretici ve tüketici fiyat endeksleri ve (iii) çeşitli dönemlerdeki Amerikan Doları kuru baz alınarak güncellenmesi öngörülmüştür. Söz konusu formül ile özellikle döviz kurundaki dalgalanmalardan oluşan maliyet artışının, kısmen de olsa YEKDEM fiyatlarına yansıtılarak yatırımcıların korunması amaçlanmıştır.

Karar, buna ek olarak kurda görülebilecek ölçüsüz dalgalanmaların piyasaya etkisini elimine etmeye çalışmış ve bu nedenle güncellenen YEKDEM değerlerine döviz cinsinden bir de üst sınır getirmiştir. Buna göre, Karar’ın 2 numaralı eki uyarınca güncellenen YEKDEM fiyatları,

• Hidroelektrik üretim tesisleri için kilovatsaat başına 0,064 Amerikan Doları,


• Rüzgar ve güneş enerjisine dayalı üretim tesisleri için kilovatsaat başına 0,051 Amerikan Doları,


• Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisleri için kilovatsaat başına 0,086 Amerikan Doları,


• Biyokütleye dayalı üretim tesislerinde;

• Çöp gazı veya atık lastiklerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen kaynaklar için kilovatsaat başına 0,051 Amerikan Doları,


• Biyometanizasyon için kilovatsaat başına 0,086 Amerikan Doları,


• Termal bertaraf için kilovatsaat başına 0,08 Amerikan Doları,

karşılığı Türk Lirası miktarlarını geçemeyecektir. Söz konusu hesaplamalar yapılırken, güncellemenin yapıldığı aydan önceki üç ayın ortalama döviz kuru dikkate alınacaktır. Örneklemek gerekirse, 1 Nisan 2024 tarihinde hidroelektrik  üretim tesisleri için hesaplanan YEKDEM fiyatının 5.50 TL; Ocak, Şubat ve Mart 2026 ayları için de 0.064 Amerikan Doları ortalama 5 TL’ye denk olması halinde, Ek-2 uyarınca hesaplanan 5.50 TL değil, Amerikan Doları cinsinden tavan fiyat karşılığı olan 5 TL kuruş uygulanacaktır.

Karar uyarınca, yerli üretim katkı fiyatı tek bir fiyat olarak güncellenmiştir (eski sistemde, YEK Kanunu’na eklenmiş listede yer aldığı şekliyle her bir ekipman için belirlenmiş olan farklı fiyatlar bulunmaktaydı ve toplamda söz konusu fiyatlar yatırımcı için daha avantajlı bir destek sistemi sunuyordu). Buna göre,  yenilenebilir enerjiye dayalı tesislerde yerli ekipman kullanılması halinde ödenecek yerli katkı fiyatı kilovatsaat başına 0.08 TL olacaktır.

Yerli katkı fiyatı YEKDEM fiyatına ek olarak ve tesisin işletmeye geçmesinden itibaren geçen 5 yıl boyunca geçerli olacaktır. Bununla birlikte yerli katkı fiyatları da Ek-2’de sunulan formül çerçevesinde, ÜFE, TÜFE ve Amerikan Doları alış kuru dikkate alınarak 3 ayda bir güncellenecektir (ancak bu miktarlar içi Amerikan Doları cinsinden bir tavan fiyat bulunmamaktadır).

Sonuç

Türk Lirasına çevrilen yeni YEKDEM fiyatları, YEK Kanununda belirlenen ve Amerikan Doları kuruna göre hesaplanan fiyatlara kıyasla Türk Lirası cinsinden ciddi bir düşüş göstermiştir. Yeni düzenlemeden yüzde 67’lik bir düşüşle en çok güneş enerjisine dayalı üretim yapan tesisler etkilenirken, hidroelektrik santraller yüzde 25’lik bir düşüşle en az etkilenen kaynak olmuştur. Yenilenebilir enerji sektöründe yeni bir döneme girilmiş olup, piyasanın yeni mekanizmaya adapte olması için zamana ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır.