1. Takas süresi içerisinde yapılan işlemlerin teminatlandırılması

Tebliğ’in 9. Maddesi’nin birinci fıkrasına uyarınca, bir müşterinin takası henüz gerçekleşmemiş hisse senedi alımı işlemleri sonucunda, belirli bir anda oluşabilecek açık takas pozisyonunun asgari  %20’si oranında net varlığının teminat olarak bulunmasının zorunlu olduğu hükmü yer almaktaydı.

Değişiklik kapsamında söz konusu oran madde lafzından çıkarılmış ve açık takas pozisyonu, ilgili sermaye piyasası aracı veya pazara bağlı olarak, Borsa İstanbul A.Ş’nin (“BİAŞ”) konuya ilişkin düzenlemelerine göre belirlenecek şekilde değiştirilmiştir. Bahsi geçen açık takas pozisyonu ile ilgili oranı belirleme yetkisinin Sermaye Piyasası Kurulu’na (“Kurul”) ait olduğu ifade edilmiştir. Aracı kurumların daha yüksek bir teminat oranı belirleyebilme imkânı halen mevcuttur.

Bu değişiklik ile uygunluk sağlanması açısından BİAŞ 5 Mart 2021 tarihli duyurusunda açık takas pozisyonu / öz kaynak oranını %20 olarak belirlenmiş ve uygulamada bir değişikliğe gitmemiştir. Bu çerçevede, BİAŞ duyurularının takip edilmesi önem arz etmektedir.

9. Madde’nin üçüncü fıkrası altında yapılan değişiklik ile müşterinin öz kaynak olarak kabul edilebilecek kıymetlerden oluşan net varlığı hesaplanırken, artık takas günü itibarıyla sınırlı olarak yükümlülüğünü yerine getirilmediği kıymetler ile hâlihazırda herhangi bir işlemin teminatı olan kıymetlerin dikkate alınmayacağı belirtilmiştir.

2. Brüt takasa tabi payların takası

Tebliğ’e eklenen 9/A Maddesi ile, brüt takasa tabi payların takası düzenlenmiştir. Bu noktada, Takasbank mevzuatı saklı kalmak kaydı ile yetkili kuruluşlar tarafından;

• Bir müşterinin brüt takasa tabi olmayan bir pay satışından gelen nakit kullanılarak aynı gün içerisinde gerçekleşen brüt takasa tabi olan paylara ilişkin nakit yükümlülüğü; ve


• Bir müşterinin brüt takasa tabi olan bir payın satışından gelecek nakit dikkate alınarak aynı gün içerisinde gerçekleşen brüt takasa tabi olmayan payların nakit yükümlülüğü,

karşılanabilecektir.

Diğer taraftan, bir müşterinin brüt takasa tabi olan bir payın satışından gelecek nakdi dikkate alınarak aynı gün ilgili müşterinin yine brüt takasa tabi başka bir paydaki nakit yükümlülüğünün yetkili kurum tarafından karşılanmasına izin verilmemiştir.

3. Öz kaynak olarak kabul edilebilecek kıymetler ve öz kaynak oranının hesaplanması

Tebliğ’in 12. Madde’sine yapılan değişiklikler ile öz kaynak olarak kabul edilen kıymetlerin kapsamı genişletilmiştir. Bu kapsamda, söz konusu kıymetlere borsa yatırım fonu katılma payları eklenmiş olup, önceden “A ve B tipi yatırım fonu katılma belgesi” olarak sınırlanan kıymetler, “yatırım fonu katılma payları” başlığı altında genişletilerek yeniden düzenlenmiştir.

Yeni düzenleme uyarınca öz kaynak oranları hesaplanırken;

1. nakit, devlet tahvili, hazine bonosu, Borsa İstanbul A.Ş.’de işlem görmekte olan ve Hazine ve Maliye Bakanlığının belirlediği standartlardaki altın ve diğer kıymetli madenler ve/veya Kurulca uygun görülecek diğer sermaye piyasası araçlarının kabul edilmesi halinde bu kıymetlerin tamamı;


2. Payların BİAŞ’nin ilgili düzenlemelerinde belirlendiği oranlarda;


3. Borsa yatırım fonu katılma paylarının %90’ı;


4. Hisse senedi ve serbest şemsiye fonlarına bağlı yatırım fonu katılma paylarının %75’i; ve


5. Diğer yatırım fonu katılma paylarının %90’ı,

öz kaynak olarak kabul edilecektir.

Kurul, sermaye piyasası araçlarının kredili alımı ve açığa satış işlemlerinde sermaye piyasası araçlarıyla birlikte pazar bazında da öz kaynak oranını belirlemeye yetkili kılınmıştır.

12. Madde’ye yeni eklenen fıkra ile BİAŞ’nin ilgili düzenlemelerinde öz kaynak oranı yüzde sıfır olarak belirlenen paylar ve brüt takasa tabi paylar da dâhil olmak üzere payların satıldığı andan itibaren satıma konu tutar, nakit değeri üzerinden öz kaynak tutarına dâhil edilebilecektir. Tebliğ’in 9/A Madde’si kapsamında, nakit yükümlülüğünün brüt takasa tabi olan bir payın satışından gelecek nakit ile karşılanmasına izin verilmeyen durumlarda ise takas gününde müşterinin hesabında yeterli nakit bulundurulması sorumluluğunun yetkili kuruluş ve müşteriye ait olduğu belirtilmiştir.

Sonuç

Aracı kuruluşların gerçekleştirecekleri takas işlemlerinin daha detaylıca düzenlenmeleri ve takas işlemlerine ilişkin hükümlerin güncellenmeleri amaçlanmıştır. Açık takas pozisyonu için standart bir kanuni öz kaynak miktarı belirlenmesi yerine bu belirleme yetkisi Kurul’a verilmiştir. Yapılan eklemeler ve değişikler çerçevesinde, Tebliğ’de daha önce düzenlenmemiş olan brüt takasa tabi payların takas işlemlerinin de mevzuat kapsamına alındığını ve öz kaynak hesaplanmasında kullanılacak oranların ve kıymetlerin değiştirildiğini ve güncellendiğini görmekteyiz.