COVID-19 ile mücadele kapsamında BDDK ve SPK’nın türev işlemlerine ilişkin bazı kısıtlamalar getiren kararları hakkındaki Bilgi Notumuz yayımlanmıştır.

1. GİRİŞ

Yeni Koronavirüs (COVID-19) salgınının finansal piyasalar üzerinde yol açtığı olumsuzlukların etkisini azaltmak adına, Bankacılık Düzenleme Ve Denetleme Kurulu (“BDDK”) ile Sermaye Piyasaları Kurulu (“SPK”) benzer yönde kararlar alarak, banka ve diğer sermaye piyasası kurumlarının döviz üzerinden yaptıkları swap ve benzeri türev işlemlere çeşitli kısıtlamalar getirmişlerdir.

2. BDDK TARAFINDAN GETİRİLEN KISITLAMALAR

Bilindiği üzere, BDDK daha önce 9 Şubat 2020 tarihinde swap, forward, opsiyon ve diğer türev işlemlere ilişkin çeşitli sınırlamalar getirmişti. Bu sefer, BDDK’nun 12 Nisan 2020 tarihinde aldığı kararla bu kısıtlamaların kapsamı genişletilmiştir.

Yapılan basın açıklamasında, yeni kısıtlamaların gerekçesi olarak COVID-19 salgını nedeniyle küresel piyasalardaki dengesizliklerin ve risklerin artmış olmasına işaret edilmiştir.

Yurtiçindeki bankaların, konsolidasyona tabi yurtdışındaki kredi kuruluşu ve finansal kuruluş niteliğini haiz ortaklıklarıyla gerçekleştirdiği işlemler kısıtlamalardan muaf tutulmuştur.

1. Vadede TL Alım Yönünde Olan Türev İşlemlere İlişkin Kısıtlamalar

Yurtiçindeki bankaların yurtdışı yerleşiklerle yaptıkları bir bacağı döviz diğer bacağı TL olan ve vadede TL alım yönünde gerçekleştirecekleri para swapı, forward, opsiyon ve diğer türev işlemlere ilişkin getirilen kısıtlamalar aşağıdaki gibidir:

• Bu işlemlerin toplam hacmi, bankaların en son hesapladıkları yasal öz kaynaklarının %1’i ile sınırlandırılmıştır (bu oran BDDK’nun bir önceki kararında %10 olarak belirlenmişti);


• İlgili işlem hacimlerinin hesaplamasında vadeye göre farklı dikkate alınma oranları uygulamasının kaldırılmasına karar verilmiştir;


• Söz konusu işlemlerin belirlenen vadeden önce her ne sebeple olursa olsun bozulmak istenmesi, veya vadesinin uzatılmasının istenmesi durumunda BDDK’nın yazılı onayının alınması zorunlu tutulmuştur.

2. Vadede TL Satım Yönünde Olan Türev İşlemlere İlişkin Kısıtlamalar

BDDK’nın daha önceki basın açıklamasında yine bankaların bu işlemlerin tutarları toplamının, en son hesapladıkları yasal öz kaynaklarının %10’unu geçemeyeceği ifade edilmiş olsa da, yine COVID-19 salgınının yol açtığı finansal risk artışı sebebiyle BDDK tarafından yeni oranlar belirlenmiştir.

Buna göre, yurtiçindeki bankaların, yurtdışı yerleşiklerle bir bacağı döviz diğer bacağı TL olan ve vadede TL satım yönünde gerçekleştirecekleri para swapı, forward, opsiyon ve diğer türev işlemlere ilişkin getirilen kısıtlamalar aşağıdaki gibidir:

• Bu işlemlerin toplam hacmi, bankaların en son hesaplanan yasal öz kaynaklarına oranının hiçbir takvim gününde:

• vadesine 7 gün kalan işlemler için %1’i,


• vadesine 30 gün kalan işlemler için %2’yi,


• vadesine 1 yıl kalan işlemler için %10’u geçmemesine,

• Her ne sebeple olursa olsun söz konusu işlemlerin anlaşılan vadeden önce bozulmak istenmesi, veya vadesinin uzatılmasının istenmesi durumunda BDDK’nın yazılı onayının alınmasına karar verilmiştir.

3. SPK TARAFINDAN GETİRİLEN KISITLAMALAR

BDDK’nun 12 Nisan 2020 kararına paralel olarak, SPK da 13 Nisan 2020 tarihli ve 2020/24 sayılı bülteninde sermaye piyasasına kurumlarına yönelik kısıtlamalar getirmiştir. Bu kısıtlamalar, içerikleri itibariyle BDDK’nun açıkladığı kısıtlamaları ile birebir örtüşmektedir.

BDDK’nun ilgili kısıtlamaları bankalar için geçerliyken, SPK’nın açıkladığı karar, BDDK kararındaki oranların aynı şekilde ve aynı işlemler bakımından, yatırım kuruluşları, portföy yönetim şirketleri, aracı kurumlar, fonlar ve diğer sermaye piyasası kurumlarını kapsamaktadır.

4. SONUÇ

BDDK ve SPK’nun paralel olarak aldıkları kararlarla banka ve sermaye piyasası kurumlarının TL ve döviz içerikli türev işlemlerin kısıtlanması hedeflenmektedir. Bu tip işlemler, TL üzerinde aşağı yönlü hareketlenmelere yol açtığından, BDDK ve SPK, bu hareketlenmeleri önlemek adına ilgili kararları almıştır.